“Als ik het niet doe, dan doet niemand het !”
“Het zijn altijd dezelfde die de verantwoordelijkheid moeten nemen !”
“Ik ben het beu om altijd de ander zijn rommel op te ruimen”
“Hoe kan ik tijd voor mezelf nemen, er moet nog zoveel gebeuren !”
Herken je je in dergelijke uitspraken ? Heb je ook het gevoel dat jij altijd alles moet oplossen ? Dat alles goed moet lopen en dat alles gedaan moet worden ? Dan heb je waarschijnlijk last van een te groot verantwoordelijkheidsgevoel. En als je dan een keertje voor jezelf wil kiezen, dan wordt je verteerd door een schuldgevoel. “Dat kan ik toch niet maken !”
Deze blog neemt je mee in de oorzaken van dit te groot verantwoordelijkheidsgevoel en geeft je enkele tips hoe je kan herkennen wanneer je te ver gaat en hoe je je grenzen beter kan afbakenen.
Een groot verantwoordelijkheidsgevoel is een mooie gave. Het zorgt ervoor dat je je afspraken nakomt, dat je de meeste problemen zelf kan/wil oplossen en dat mensen op jou kunnen vertrouwen. Iedereen wil zo’n werknemer en zo’n vriend of familielid.
Het wordt echter een probleem wanneer het woordje “TE” ervoor verschijnt. Op dat moment is het geen gezond verantwoordelijkheidsgevoel meer. Je hebt het gevoel dat je geen keuze hebt, dat je hierdoor geen regie meer hebt over je eigen leven. Je wordt als het ware geleefd. Je staat hierdoor altijd aan en neemt geen ruimte om de boog te ontspannen. In plaats van een boekje te lezen in het zonnetje in de tuin, ga je onkruid uitdoen bijvoorbeeld. Of je zegt je wekelijkse yogasessie af omdat je nog veel te veel te doen hebt.
Voel je ook eens verantwoordelijk voor jezelf
Jij en je fysieke/mentale gezondheid eindigen steevast op de laatste plaats wanneer je je prioriteiten stelt. Iedereen kent die veiligheidsregel in het vliegtuig : Zet eerst zelf je zuurstofmasker op. Pas daarna ben je in staat om anderen te helpen.
Hoe pas je dit toe in het dagelijks leven ? Bekijk eens wat je nodig hebt om op lange termijn te blijven functioneren ? Zelfzorg nu is voorkomen dat je gaat uitvallen. Zelfzorg nu is ervoor zorgen dat je ook anderen kan blijven ondersteunen. Zelfzorg nu is ervoor zorgen dat je op de lange termijn in balans blijft.
Als je het gevoel hebt dat je geen keuze hebt, dat je het moet doen, dan ligt hier waarschijnlijk een bepaalde overtuiging aan ten grondslag die gelinkt worden aan perfectionisme , pleasergedrag, controlefreak of minderwaardigheidsgevoel.
Ben je verantwoordelijk of voel je je verantwoordelijk ?
Neem een blad papier en lijst eens op wanneer jij jezelf wegcijfert en je zelfzorg onvoldoende aandacht geeft. De momenten waarop je taken doet, maar in jezelf of tegen anderen zeurt : “het is toch niet normaal dat ik dit altijd moet doen”
Maak deze lijst redelijk gedetaileerd : dus niet gewoon “je werk” maar eerder iets als “de afwasmachine op kantoor uitladen” of “zorgen dat er onderwerpen zijn voor de volgende teammeeting” of “die ene taak die op het einde van de maand altijd is blijven liggen”. Bekijk nu lijn per lijn of je werkelijk verantwoordelijk bent hiervoor. Als je verantwoordelijk bent, dan heb je deze verantwoordelijkheid een keer “formeel” aanvaard. Dus als je de leidinggevende bent van het team is het normaal dat je de onderwerpen voor de teammeeting verzamelt, maar als je een teamlid bent, dan is dat niet normaal. Niet dat je geen onderwerpen kan aanreiken, maar je hoeft er dus niet voor te zorgen dat de agenda gevuld is.
Heb je de verantwoordelijkheid niet, maar voel je wel die verantwoordelijkheid. Bekijk dan wat de oorzaak hiervan is. Welke waarde hangt hieraan vast. Dat kan bijvoorbeeld efficiëntie zijn. Je vindt een onvoorbereide vergadering verloren tijd, dus neem jij de rol van organisator over. Of misschien moet alles altijd netjes zijn. Je hebt een hekel aan een vuile keuken, dus zorg jij dat de keuken altijd netjes opgeruimd is. … Als je gevonden hebt welke waarde ervoor zorgt dat je deze taak moet doen, dan kan je het al beter in perspectief plaatsen. Je bewust worden is stap 1.
Ga concreet aan de slag
Nu je weet waarom je telkens gedreven wordt om dit te doen, kan je gaan kijken welke concrete stappen je kan nemen om je verantwoordelijkheid bewuster in te zetten. Maak het allemaal niet te groot. Begin met kleine stapjes. Je kan natuurlijk resoluut zeggen : ik doe dit niet meer”, maar dan gaan er dingen wringen :
– de anderen snappen niet wat er gebeurt en gaan je verwijten maken om je onwrikbare houding
– de kans is klein dat iemand anders het gelijk oppakt, dus je gaat alsnog de gevolgen ondervinden dat die taak niet gebeurd is en diep vanbinnen knaagt dat schuldgevoel alsnog.
Beter is om het bespreekbaar te maken en samen naar een oplossing te zoeken met bv. je collega’s. Of je kan je baas vragen om een duidelijkere afbakening van verantwoordelijkheden. Je zou ervan verschieten hoe weinig mensen een duidelijk idee hebben van hun verantwoordelijkheden op het werk.
Vind je het moeilijk om nee te zeggen, start dan met 1 situatie of persoon waarbij je je grenzen duidelijk aangeeft. Als je hiermee wat meer geoefend hebt, dan kan je uitbreiden naar andere situaties of personen. Meer tips hiervoor in mijn blog rond grenzen stellen.
Ook als je al wat geschrapt hebt in je lijst, kan het zijn dat er alsnog te veel op je bord ligt. Dan wordt het tijd om een onderscheid te maken tussen : ik ben verantwoordelijk en ik moet de taak uitvoeren.
Ook als je verantwoordelijk bent, kan je hulp vragen aan anderen. Ook als je (mede)verantwoordelijk bent, kan je zaken aan je teamleden delegeren. Ook al denk je dat jij het beter of sneller kan. Die meer onervaren collega kan hierdoor ervaring opdoen. Doordat meer mensen die taak kunnen, zorg je ervoor dat de continuïteit meer gewaarborgd is, enz
Samengevat
Een te groot verantwoordelijkheidsgevoel is op termijn zelfdestructief en brengt je richting overspannenheid en burn-out.
Ga er vandaag nog mee aan de slag.
Lijst concrete activiteiten op waar het MOETEN erg doorweegt.
Breng de waarden in kaart die hieraan ten grondslag liggen.
Los stap voor stap de “moetjes” op met grenzen afbakenen, delegeren enz… Maak het in elk geval bespreekbaar.